E-arhiva

Matične knjige predstavljaju osnovne evidencije temeljnih podataka koji se vode u obliku knjige. One su arhivska građa i predstavljaju pisane dokumente. Matične knjige mogu biti crkvene i državne.

Crkvene matične knjige su crkvene privatno-pravne isprave o fizičkim licima koji su pripadnici određene verske zajednice.

Postoje više vrsta crkvenih matičnih knjiga:

Matična knjiga krštenih (lat. liber baptisatorum)
Matična knjiga venčanih (lat. liber copulatorum)
Matična knjiga umrlih (lat. liber defunctuorum)
Matična knjiga krizmanih (lat. liber confirmatorum).

Sa razvojem buržoaskog društva, pojavljuje se pravna teorija kao pojam građanskog stanja, pa u vezi s tim i zakonski regulisan građanski brak, nezavisno od crkvenih kanona. Zbog regulisanja građanskog stanja (rođenje, sklapanje braka, smrti fizičkih lica), uvešće se vođenje Građanskih (državnih) matičnih knjiga.

Bez obzira da li je crkvena ili državno-pravne provenijencije, knjiga podrazumeva privatno-pravnu evidenciju o licima (pojedincima).

Počeci vođenja crkvenih matičnih knjiga dosežu u katoličkoj crkvi do XII veka, ali tek u XVI veku je Tridentski koncil (1545–1563) propisao rimokatoličkim župnicima da bez izuzetka i sukcesivno beleže datum imena i datum krštenja krštenih i njihovih kumova, a isto tako i imena bračnih parova i njihovih svedoka sa datumom i mestom sklapanja braka.Za teritoriju Ugarske doneta je posebna odluka o vođenju matičnih knjiga na osnovu „Rituale Romanum“ na zemaljskom koncilu u Nađsombatu (Nagyszombat). U to vreme teritorija Vojvodine je još bila pod turskom vlašću, i o vođenju matičnih knjiga još nema podataka. Već godinu dana po isterivanju Turaka, sa teritorije Ugarske 1687. godine, počelo je vođenje matičnih knjiga u Subotici, a postepeno i u većim mestima obnovljenih županija.

Mešanje državne vlasti u oblast vođenja evidencija o ljudima i njihovim građanskim stanjima počeće izdavanjem Naredbe o obaveznom vođenju matičnih knjiga rođenih, venčanih i umrlih za sve priznate veroispovesti 20. februara 1784. godine. Ovo uplitanje državne vlasti u vođenje crkvene administracije vremenom će sve više jačati.

Novo proširenje državne ingerencije nastupilo je zakonskim članom XXIII iz 1827. godine kojom je propisano vođenje matičnih knjiga u dva primerka. Pohranjivanje dupluma u arhive slobodnih kraljevskih gradova i županija vršilo se zbog bezbednosnih razloga. Oni su dostavljani nadležnim municipalnim arhivima jednom godišnje, sve do uvođenja državnih matičnih knjiga 1895. godine u Bačkoj, Torotalskoj i Tamiškoj županiji.

Crkvene matične knjige na teritoriji Vojvodine nastale su u vremenu od kraja XVII do kraja XIX veka. Njihov sadržaj je različit. Pisane su na jeziku i pismu vernika kod crkava (srpski, mađarski, nemački, do 1868. godine i latinski). Za upise se koristilo latiničko, ćiriličko, gotsko, jevrejsko i grčko pismo.Nastankom nove države ujedinjenjem Slovena i stvaranjem Kraljevine SHS novi zakoni o Matičnim knjigama počivaće na dotadašnjim zakonima koji su bili u primeni – bivšim austrougarskim zakonima.

Nakon završetka Drugog svetskog rata, pitanje vođenja matičnih knjiga je regulisano Zakonom iz 1946. godine (Sl. List FNRJ, broj 29 od 9. aprila 1946. godine). Ovim Zakonom su u celoj zemlji uvedene državne matične knjige. Crkvenim matičnim knjigama je priznat status javnih isprava članom 48. Zakona o matičnim knjigama iz 1946. godine. Crkvene matične knjige nikada nisu oduzete od crkava samo su preuzete radi prepisivanja i prevođenja (Sl. Glasnik NRS broj 18/1948. godine). Kasnijim Zakonima se naređuje da se pored ostale popiše i arhivska građa „školskih i crkvenih opština“.

F. 208, ZBIRKA DUPLIKATA CRKVENIH MATIČNIH KNJIGA GRADA SUBOTICE 1839–1895.

Duplikati crkvenih matičnih knjiga se u Istorijskom arhivu u Subotici čuvaju od 1952. godine. Fondovi Crkvenih matičnih knjiga i Državnih matičnih knjiga su preuzeti mnogo kasnije i čuvaju se od 2006. i 2010. godine.

Zbirka duplikata crkvenih matičnih knjiga grada Subotice je osnovana zakonskim članom XXIII iz 1827. godine. Ovim Zakonom je priznatim konfesijama u Kraljevini Mađarskoj propisana obaveza vođenja matičnih knjiga rođenih, venčanih i umrlih istovremeno u dva istovetna primerka. Crkveni beležnik je bio dužan da jedan primerak krajem godine zaključi i preda teritorijalno nadležnom municipijskom službeniku, koji je nakon overe ove knjige predavao na trajno čuvanje municipijskoj (županijskoj odnosno gradskoj) arhivi.

U Subotici koja je imala status slobodnog kraljevskog grada, obaveza preuzimanja duplikata crkvenih matičnih knjiga (CMK) odnosila se samo na užu teritoriju grada. U to vreme kmetovska sela Aleksandrovo, Bajmok i Čantavir kao kmetovska sela bila su podređena preko svog sreskog načelnika bačbodroškoj županiji. Na užoj teritoriji grada 1827. godine je postojala rimokatolička župa crkva Svete Terezije i pravoslavna parohija hrama Vaznesenja Gospodnjeg. Na teritoriji rimokatoličke župe Svete Terezije kasnije su obrazovane i izdvojene župe crkve Svete Katarine na Ludošu, crkve Svetog Đorđa i Svetog Roke, Senta i Ker. Ove župe su odmah po stvaranju počele voditi matične knjige. Godine 1851. i Jevrejski rabinat u Subotici je počeo voditi matične knjige. Širenjem reformacije pojavile su se u Subotici i reformatorske crkve: protestantske (1884), evangelističko-reformatska (1885) i evangelističko-augustinska (1887). Duplikate matičnih knjiga su dostavljali Magistratu grada.

Dostavljanje duplikata CMK bilo je privremeno prekinuto 1853. godine, a nastavljeno tek 1860. Zatim se dostava uredno nastavlja do 1895, kada se zbog osnivanja državnih matičnih ureda i započetog vođenja državnih matičnih knjiga uredbom Ministarstva vere i prosvete od 24. avgusta 1895. godine ukida i naređuje se njihovo zaključivanje 30. septembra 1895. godine.Duplikati CMK primljeni su u Istorijski arhiv Subotice u sastavu stare arhive grada Subotice 1952. godine.

Zbirka duplikata crkvenih matičnih knjiga u Istorijskom arhivu u Subotici je nastala izdvajanjem iz fondova Magistrata (do 1849), Gradskog načelstva (do 1861) i Gradskog veća (do 1895).Prilikom sređivanja prvo je izvršeno razdvajanje po naseljima sedišta župa (Ludoš i Subotica), zatim unutar Subotice. Knjige su razvrstane na one krštenih, venčanih i umrlih. Zbirka se sastoji od 674 knjige, u ukupnoj količini od 4,30 metara. Jezik na kome su pisane je latinski, srpski, hrvatski i mađarski. Knjige su smeštene u kutije i nisu mikrofilmovane ni digitalizovane.

F. 451, ZBIRKA CRKVENIH MATIČNIH KNJIGA 1687–1949.

Istorijski arhiv u Subotici poseduje crkvene matične knjige rođenih, venčanih umrlih i indekse uz matične knjige za godine 1687–1949, sledećih crkvenih opština: Rimokatolički župni ured Sv. Terezije – Subotica; Rimokatolički župni ured Sv. Roke – Subotica; Rimokatolički župni ured Sv. Đurđa – Subotica; Srpska pravoslavna parohija pri hramu Vaznesenja Gospodnjeg Subotica; Pravoslavna crkva Sv. Velikomučenika Dimitrija – Aleksandrovo; Rimokatolički župni ured filijala u Aleksandrovu; Evangelističko augustinska subotičko-somborsko putujuće svešteničko zvanje; Rimokatoličke parohije u Kunbaji; Rimokatoličke parohije u Kaćmaru; Rimokatolički župni ured Sv. Antuna – Čantavir; Rimokatolički župni ured Sv. Katarine – Ludaš; Rimokatolički župni ured Sv. Petra i Pavla – Bajmok. Arhivska zbirka je preuzeta na osnovu člana 39. Zakona o kulturnim dobrima a shodno Zapisniku o nadzoru nad vođenjem Matičnih knjiga i uvida u rad službe ličnog statusa građana matičnog područja Subotice. Preuzimanje je izvršeno 2006. godine kada je i formirana Zbirka. Indeksi ovih Matičnih knjiga su u većini digitalizovani i dostupni su na sajtu Istorijskog arhiva Subotice.

F. 478, ZBIRKA DRŽAVNIH MATIČNIH KNJIGA 1895–1915.

Arhivska građa Zbirke državnih matičnih knjiga se nalazi u Arhivu u Subotici od 2010. godine. U ovoj Zbirci se nalaze državne matične knjige odseka za lična stanja građana (Matičarskog zvanja) subotičke lokalne samouprave nastale u razdoblju od oktobra 1895. do 1915. godine. U Zbirci se nalaze matične knjige rođenih, venčanih i umrlih, kao i indeksi umrlih i rođenih lica.

Za početak istraživanja kliknite na sledeći link:
e-arhiva.suarhiv.co.rs